Podróżując – czy to po Polsce, czy Europie – mijamy często budynki o charakterystycznej konstrukcji złożonej z gliny i drewna. Budownictwo szachulcowe, bo o nim mowa, to relikt minionych epok – głównie średniowiecza – który niezmiennie zachwyca precyzją wykonania, a także trwałością. Obok konstrukcji tego typu mamy jeszcze tzw. mur pruski, gdzie zamiast gliny w charakterze wypełnienia używano cegieł. Dziś przedstawimy garść informacji na temat budownictwa szachulcowego.
Cechy charakterystyczne budowli szachulcowych
Podstawą budownictwa szachulcowego był szkielet z drewna dębowego lub modrzewiowego. W przypadku tańszych konstrukcji wykorzystywano także sosnę. Drewniane belki dzielące ścianę tworzyły tzw. kwatery. Każda z nich wypełniana była gliną, do której dodawano piasek, trociny, słomianą sieczkę, czasem cement, ale też mniej typowe dla sztuki budowniczej produkty, takie jak twaróg czy naturalny nawóz. Wszystkie te zabiegi miały zapobiegać pękaniu ścian. Dla wzmocnienia całości mocowano między belkami koszyczki lub wiklinowe plecionki. Szachulec był tani i łatwy w naprawie, a co więcej – jego budowa nie wymagała pomocy architekta.
Główne elementy konstrukcyjne szachulca
Jak łatwo zauważyć, na konstrukcję szachulcową składają się belki poziome, czyli podwaliny i oczepy. Bale pionowe zwane są natomiast słupami. Skrajne pola łączono z podwaliną oraz oczepem zastrzałami na wręby, dzięki czemu budynek był bardziej stabilny. Ponadto możemy wyróżnić jeszcze rygle. Charakterystyczną cechą tego typu budynków są pomalowane na czarno elementy drewniane, często impregnowane dziegciem, kontrastujące z barwionym na biało wypełnieniem. To jasne tynkowanie jest często przyczyną pomyłek konstrukcji szachulcowych z murem pruskim, w którym, jak już wspominaliśmy zamiast glinianego wypełnienia używano cegieł.
Występowanie budownictwa szachulcowego na terenie Polski i Europy
Dzięki przemyślanej architekturze budynki szachulcowe potrafią przetrwać nawet setki lat. Chociaż dzisiaj tego typu techniki stosowane są głównie przez konserwatorów, to możemy podziwiać wiele zabytków sakralnych czy świeckich, w których tego typu konstrukcja gra główną rolę – znajdziemy je głównie na Pomorzu Zachodnim i w Sudetach, ale też na Podolu. W średniowieczu można było spotkać się z budownictwem szachulcowym także w Polsce centralnej, jak również południowej. Obecnie jednymi z najlepszych jego przykładów są śląskie Kościoły Pokoju z XVII wieku, ale też budynki gospodarcze w skansenie w Dziekanowicach w Wielkopolsce oraz zabudowa szkieletowa domów w niemieckim miasteczku Quedlinburg w Saksonii.